Februari, 1933. Kort na de machtsovername van Adolf Hitler, een van de donkerste momenten uit de geschiedenis van de mensheid, gaat Der Silbersee van de Joodse componist Kurt Weill in première in Duitsland. Snel na de eerste uitvoeringen werd het stuk bestempeld als ontaard en verdween het uit de theaters. De Joodse dirigent Gustav Brecher pleegde zelfmoord op de vlucht voor het Naziregime, de regisseur en Kurt Weill zelf konden ternauwernood ontsnappen en bouwden in het buitenland hun carrière verder uit.
Ondanks de zware kritiek aan het adres van het oprukkende fascisme eindigt Der Silbersee met hoopgevende, haast utopische muziek. Het koor zingt: ‘Alles wat is, is beginnen en verliest zich nog achter de tijd; zoals de uren van de nacht verstrijken bij het aanbreken van ‘t licht.’ Ook op de meest uitzichtloze momenten is er hoop en moet je verder.
Dat lijkt op het eerste gezicht eerder naïef gesteld, maar muziek kan die visie op de meest geloofwaardige wijze overbrengen. Zodra je de slotzang uit Der Silbersee hoort en voelt, geloof je op dat ene moment dat de wereld anders kan zijn. Dat is de kracht van opera sinds het prille ontstaan van het genre rond het jaar 1600 en blijft een primaire waarde doorheen zijn geschiedenis.
Denk maar aan de allereerste opera L’Orfeo van Monteverdi, waarin de kracht van muziek de dood overwint; of aan de Mozart-Da-Ponte-opera’s waarin steeds een perspectief opent naar een betere wereld. Daar is Anne Teresa De Keersmaekers Così fan tutte, dat op het programma staat bij OBV in het voorjaar, een uitgelezen voorbeeld van. Die gedachte is ook elementair in de grote werken van Verdi en Wagner, die samenkomen in Alain Platels C(H)OEURS 2022. Ook talrijke andere stukken die in Antwerpen en Gent te zien zijn, zoals Wim Henderickx’ wereldcreatie De bekeerlinge, zijn van dit idee doordrongen.
In de politiek werd talrijke malen opnieuw bewezen dat utopieën gevaarlijk kunnen zijn, in de kunst kunnen ze ons perspectief geven. Opera is bij uitstek de kunstvorm waarin de stemlozen een stem en outsiders een podium krijgen.
De voertaal voor deze lezing is het Nederlands.
Inschrijven voor de lezingen is verplicht. Registreer je via deze pagina.
Lees hier meer over de lezingenreeks.